Khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án, người dân có thể được bố trí tái định cư nếu đáp ứng một số điều kiện nhất định. Tuy nhiên, không phải ai bị thu hồi đất cũng được tái định cư. Dưới đây là các trường hợp phổ biến và điều kiện cụ thể cần lưu ý:
I. CÁC ĐIỀU KIỆN CƠ BẢN ĐỂ ĐƯỢC TÁI ĐỊNH CƯ
- Có đất ở (đất thổ cư) hợp pháp bị thu hồi
- Có sổ đỏ (GCN quyền sử dụng đất), hoặc
- Đủ điều kiện cấp sổ đỏ theo Điều 101 Luật Đất đai 2013 (đất sử dụng ổn định, không tranh chấp…).
- Có nhà ở thực tế trên đất bị thu hồi
- Nhà xây dựng hợp pháp, hoặc ở ổn định
- Nhà xây không phép nhưng tồn tại ổn định, sử dụng lâu dài và không bị xử lý vi phạm.
- Không còn chỗ ở hợp pháp khác trong khu vực
- Phần đất ở còn lại sau thu hồi không đủ điều kiện xây dựng.
- Không sở hữu nhà/đất ở hợp pháp nào khác trong khu vực bị ảnh hưởng.
- Có hộ khẩu thường trú hoặc cư trú thực tế ổn định tại địa phương
- Có hộ khẩu tại nơi có đất bị thu hồi.
- Trường hợp không có hộ khẩu nhưng có cư trú thực tế, cần chứng minh sinh sống ổn định từ 3 – 5 năm trở lên, có xác nhận của chính quyền địa phương.
- Phù hợp với phương án bồi thường và tái định cư được phê duyệt
- Có tên trong danh sách được xét bố trí tái định cư do UBND phê duyệt.
II. CÁC TRƯỜNG HỢP KHÔNG ĐƯỢC TÁI ĐỊNH CƯ
| Trường hợp | Có được tái định cư không? | Ghi chú |
|---|---|---|
| Đất phân lô chưa chuyển mục đích sang đất ở, không có nhà | ❌ Không | Có thể được bồi thường (nếu đủ điều kiện), nhưng không tái định cư |
| Đất không có sổ, không đủ điều kiện cấp sổ | ❌ Không | Không bồi thường, chỉ hỗ trợ nếu có nhà ở thực tế |
| Đất nông nghiệp, đất vườn, đất rừng… không gắn với nhà ở | ❌ Không | Không đủ điều kiện tái định cư |
| Có đất ở nhưng không cư trú thực tế, không hộ khẩu tại địa phương | ❌ Thường không | Tùy địa phương, cần chứng minh thời gian cư trú thực tế |
| Đất thuê, đất mượn, đất lấn chiếm | ❌ Không | Trừ khi có xác nhận sử dụng ổn định và đủ điều kiện cấp GCN |
III. THỜI GIAN ĐƯỢC XEM LÀ “CƯ TRÚ ỔN ĐỊNH”
- Không có con số cứng, nhưng thường được hiểu là:
- Từ 3 – 5 năm trở lên sinh sống thực tế, liên tục, tại địa điểm bị thu hồi.
- Có thể chứng minh bằng hóa đơn điện/nước, sổ tạm trú KT3, giấy xác nhận cư trú từ UBND xã/phường, tổ dân phố, hồ sơ học sinh, bệnh viện, v.v…
- Trường hợp xin cấp sổ đỏ thì mốc quan trọng là trước ngày 01/7/2004 (theo Luật Đất đai).
IV. LƯU Ý TRƯỜNG HỢP ĐẤT PHÂN LÔ KHÔNG CÓ NHÀ
Trường hợp phổ biến hiện nay là người dân mua đất phân lô đã phù hợp quy hoạch đất ở nhưng:
- Chưa chuyển mục đích sử dụng sang đất ở.
- Không có sổ đỏ.
- Không xây dựng nhà ở.
- Không sinh sống tại khu đất.
👉 Trong trường hợp này:
- Không được bố trí tái định cư.
- Chỉ được bồi thường về đất (nếu đủ điều kiện cấp sổ hoặc phù hợp quy hoạch).
- Không có nhà trên đất đồng nghĩa với việc không bị mất chỗ ở, nên không được hỗ trợ bố trí nơi ở mới.
KẾT LUẬN
Tái định cư là chính sách nhân văn của Nhà nước nhằm bảo đảm người dân bị thu hồi đất không rơi vào hoàn cảnh “không chốn nương thân”. Tuy nhiên, không phải ai có đất bị thu hồi cũng được tái định cư. Theo Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 1/1/2025), vấn đề tái định cư (TĐC) khi xây nhà trên đất không có thổ cư được quy định linh hoạt hơn, tập trung vào thời điểm xây dựng nhà ở và việc sử dụng đất ổn định, không tranh chấp, thì vẫn được xét TĐC. Việc này cần căn cứ trên
